Tentoonstelling ‘Icons’: spirituele dimensies in kunstwerken
Van vroege iconen uit Europa en het Midden-Oosten tot moderne en hedendaagse werken, iconen hebben door de eeuwen heen vele gelovigen en kunstenaars geïnspireerd. ‘Icons’ laat zien hoe de spirituele dimensies sinds de oudheid in kunstwerken worden verwerkt.
Volgens de overlevering waren de eerste iconen te danken aan de heilige
Lucas, die drie schilderijen van de Heilige Maagd zou hebben gemaakt. Deze afbeeldingen van het goddelijke hebben tal van gelovigen en kunstenaars geïnspireerd.
De tentoonstelling ‘Icons‘ gecurateerd door Henri Loyrette, voormalig directeur van het Musée d’Orsay en later van het Louvre Museum, laat zien hoe van de oudheid tot nu de spirituele dimensie werd ingeweven in
kunstwerken.
Iconen doorheen de geschiedenis
In de eerste eeuwen van het christendom was er een duidelijke afwezigheid van iconen. De discipelen en kerkvaders, onder invloed van het joodse aniconisme, stonden onverschillig en zelfs vijandig tegenover beelden. De triomf van het christendom en de komst van Constantijn I leidde tot de ontwikkeling van een ‘christelijke kunst’ en een overvloed aan heilige beelden.
In de zesde eeuw werd voor het eerst melding gemaakt van de echte afdruk van het heilige gelaat. Er werden steeds meer iconen geschilderd totdat de beeldenstorm plaatsvond. Tegelijkertijd kende ook de islam een opmars. Beide leidden tot een bijna volledige vernietiging maar tegelijkertijd ook tot een echte theologie van de icoon. Vanaf dan is de icoon een ‘medium’ en maakt het het mogelijk om een brug te slaan tussen God en de mensen. Het gelaat van de vleesgeworden Zoon verwijst naar de Vader. De icoon is een afbeelding die aanbeden dient te worden.
Op die manier bestaat de icoon tot op de dag van vandaag in het christelijke Oosten. Het is een traditie bevroren in oude regels, opgesloten in kloosters. Het is een onveranderlijk ritueel en devotie. In het Westen kende de icoon op het einde van de 18de eeuw, samen met de kunst van de Middeleeuwen, een heropleving. Toch heeft het Westen deze (religieuze) traditie verlaten.
Oude en nieuwe iconen
De tentoonstelling ‘Icons’ toont een selectie van oude iconen uit Europa en Rusland – met verschillende afbeeldingen van Christus, de Moeder van God of individuele heiligen – waarvan de opvallende eenvoud hen onderscheidt als tijdloze objecten van verering.
Een tweede ensemble werken, van kunstenaars uit de 19de en 20ste eeuw, zoals Charles Filiger en Lucien Levy-Dhurmer, belicht de frontale compositie van iconen, zonder diepgang. De tentoonstelling laat ook zien hoe zelfs hedendaagse kunstenaars zoals Andy Warhol, Yan Pei-Ming, Pierre et Gilles en Damien Hirst de heel eigen beeldtaal van iconen gebruiken. Naast deze internationale kunstenaars komen ook een aantal werken van Belgische bodem aan bod. Zo zijn er belangrijke werken van onder meer Henry Van de Velde, Gustave van de Woestyne, Octave Landuyt en Wim Delvoye te zien.
Praktische informatie
De tentoonstelling ‘Icons’ loopt van 6 mei tot 24 oktober 2021 in Villa Empain. Elke dinsdag tot zondag van 11 tot 18 uur. Meer info en tickets via villaempain.com.
