Elk jaar, aan het begin van de lente, openen Koning Filip en Koningin Mathilde de indrukwekkende poorten van het koninklijk kasteel in Laken. Gedurende drie weken krijgt het volk de gelegenheid om de koninklijke serres en de uitgebreide bloemen- en plantencollectie te bewonderen.

Deze jaarlijkse traditie is de uitgelezen kans om binnen te kijken in het unieke serrecomplex en te genieten van de architectuur en de koninklijke bloemen- en plantencollectie. Helaas vragen uitzonderlijke tijden om uitzonderlijke maatregelen en blijven de poorten van het kasteel van Laken dit jaar op slot. Omdat we je ook dit jaar willen laten deugenieten van de pracht en praal van de koninklijke serres nemen we je graag mee op een virtuele wandeling doorheen deze uitzonderlijke glazen stad. 

UPDATE 1/5/2021: Van 13 mei tot en met 6 juni 2021 worden de koninklijke serres van Laken opengesteld voor het publiek. Door de coronamaatregelen is een bezoek aan de serres dit jaar zowel een binnen- als buitenbeleving. Je leest er alles over in ‘De koninklijke serres van Laken openen opnieuw de deuren‘.

Het kasteel van Laken is sinds de onafhankelijkheid van België een van de residenties van de Belgische vorsten. Leopold I, de eerste koning der Belgen, breidde het domein uit met verscheidene aanpalende gronden. Zijn opvolger, Leopold II wilde van Laken een ontmoetingscentrum maken. Hij vergrootte het kasteel, breidde het domein verder uit en liet het park opnieuw aanleggen.

Vermoedelijk geïnspireerd door het “Palm House” in de Kew Gardens (zuidwest-Londen, 1844-48) kreeg Leopold II het idee om een reusachtig serrecomplex te bouwen. Na veelvuldige gesprekken, briefwisseling en gepresenteerde voorontwerpen belastte de koning Alphonse Balat met de uiteindelijke realisatie.

Tussen 1874 en 1905 werden in meerdere fasen achtereenvolgens de diverse serres, verbindingsgalerijen en bijgebouwen opgetrokken.

De koninklijke serres van Laken omvatten verscheidene ijzer- en glasconstructies die onderling op ingenieuze en speelse wijze verbonden zijn door verglaasde galerijen. Op die manier maken ze deel uit van een soort glazen stad, waarin het spel van doorkijk en reflecties samen met de exotische plantengroei leidt tot verrassende ruimtelijke relaties. Dit laatste is typisch voor de art nouveau van bijvoorbeeld Victor Horta, één van de bekendste leerlingen van Balat.

De ronde koepelvormige Wintertuin uit 1874 is met een diameter van 60 m en een hoogte van 30 m de grootste serre van het complex. Het was de eerste serre die Koning Leopold II liet bouwen. Boven de glazen koepel geeft een kroon de koninklijke allures van het gebouw aan.

Tussen 1885 en 1887 ontwierp Balat nog de Palmen-, de Congo- en de Dianaserres en ten slotte, in 1893 de ‘IJzeren Kerk’.

Na het overlijden van Balat in 1895 voerden de architecten Henri Maquet en Charles Girault de laatste uitbreidingen uit. Leopold II riep de hulp in van de beste botanici, kwekers en leveranciers om de bloemen- en plantencollectie in de serres uit te bouwen tot een van de mooiste van het Europese vasteland.

De koninklijke plantencollectie bevat een aantal planten die reeds in de tijd van Leopold II werden aangeplant. Er zijn vele plantensoorten te zien waaronder azalea’s, banaan, bamboe, Belgische vlag, Brugmansia, Camellia japonica, Chinese schermpalm, fuchsia’s, hibiscussen, hertshoornvaren, hortensia’s, Japanse sierkers, Kaapse jasmijn, Medinilla magnifica, palmen, orchideeën, pantoffelplant, paradijsvogelbloem, Pelargonium, rozen, rododendrons, varens, en de witte aronskelk.

Ons bezoek aan de koninklijke serres begint in de Orangerie. Aan de voorkant van de Orangerie, en naast het kasteel, staan ​​rijen sinaasappelbomen, laurierbomen, rododendrons, camelia’s en andere struiken ons als een erehaag op te wachten. De twee ‘minaretten’ boven de Orangerie zijn de ijzeren schoorstenen van het verwarmingssysteem voor de serres. De Orangerie werd begin 19e eeuw gebouwd voor koning Willem I van Nederland. Tijdens het bewind van Leopold II werden de Banketserre en de Theaterserre toegevoegd.

De Theaterserre werd in 1905 gebouwd en is daarmee één van de meest recente serres op het koninklijk domein. Hier worden gedurende de winter de camelia’s opgesteld. Via de Theaterserre gaan we naar buiten. Met aan onze rechterzijde het koninklijk paleis en aan de linkerkant de Wintertuin, wandelen we het 194 hectare grote park rond het paleis in. Vooraleer we aan de Embarcadereserre aankomen krijgen we alvast de gerestaureerde koepel van de Congoserre te zien.

Van aan de Embarcadère of Perronserre genieten we van het uitzicht over het prachtige, glooiende parklandschap en zien we in de verte de skyline van Brussel en de Japanse Toren.

We wandelen langsheen een charmant landelijke huisje met rieten dak waar het atelier van Koningin Elisabeth gehuisvest is. Naast het atelier ligt het Palmenpaviljoen. Dit werd samen met de Palmenserre opgericht en was bedoeld om gasten te ontvangen of even uit te rusten. Later werd het uitgebreid tot een studio met studeerkamer, slaapkamer en badkamer. Na de dood van koning Albert in 1934 nam koningin Elisabeth haar intrek in het paviljoen en werd het voorzien van sanitair, een keuken en een wasplaats.

Aan de rechterkant van het Palmenpaviljoen leidt een galerij naar de IJzeren Kerk. De ‘IJzeren Kerk’ is een door kranskapellen omgeven neo-Byzantijns geheel waarvan de koepel gedragen wordt door twintig kolommen van Schots graniet. Deze serre wordt dan ook officieel de Kapelserre genoemd. Oorspronkelijk was dit de koninklijke kapel. De serre werd later omgebouwd en herbergt nu een tropisch zwembad.

Via de Palmenserre en Azaleaserre kan je het interieur van het atelier van Koningin Elisabeth van naderbij zien. Daarna gaan we via de Geraniumgalerij en Dianaserre naar de Spiegelserre om uit te komen in de Embarcadère.

De 200 meter lange galerij bestaat uit twee delen: de Geraniumgalerij met diverse soorten geraniums, fuchsiaklokjes, en de lampionnetjes van de abutilon. In de Dianaserre staan allerlei bloeiende planten, palmen en een dombeya. In het midden van de Spiegelserre pronkt een indrukwekkende koningsvaren. De muren van de galerij zijn begroeid met een kort gesnoeide Ficus pumila en eikvarens en een verzameling hertshoornvarens.

De Embarcadère of Perronserre werd gebouwd in 1886-1887 en deed dienst als onthaal voor de genodigden bij ontvangsten in de Wintertuin. Aan de uiteinden van de Embarcadere staan twee beelden van Charles Van der Stappen, de Dageraad en de Avond. Daartussen staan een aantal Chinese vazen die Koning Leopold II, als Hertog van Brabant, meebracht van een reis naar het Verre Oosten. De lichtroze bloemen in de vazen zijn Medinilla’s, tropische planten uit de Filippijnen.

Vanuit de Perronserre leidt een majestueuze trap – met borstbeeld van Koning Leopold II – naar de Congoserre.

De vierkante Congoserre heeft een achthoekige koepel met daaromheen vier kleinere vierkante koepels. Op het topje van de centrale koepel staat een ster, het symbool van de Congostaat.

Via de Congoserre gaat het vervolgens naar de Wintertuin. Met zijn indrukwekkende afmetingen is de Wintertuin de ideale locatie om koninklijke gasten te ontvangen. De serre is opgebouwd uit 36 concentrische gietijzeren spanten die halverwege hun overspanning extra ondersteund worden door een rondgaande Dorische zuilengang. De begin- en eindpunten van de spanten steunen op de grond zodat de serre het beeld biedt van een glazen koepel die door luchtbogen wordt geschoord.

Vanuit de Wintertuin bereiken we opnieuw de Orangerie. We nemen nog even een kijkje aan de stand waar je allerlei leuke souvenirs, gaande van postkaarten van de leden van de koninklijke familie, boeken over de koninklijke serres tot bloembollen om je eigen tuin van de nodige koninklijke flair te voorzien, kan kopen. We sluiten ons virtueel bezoek aan de serres af met een heerlijke éclair in de gezellige pop-up bar en hopen volgend jaar opnieuw te kunnen genieten van de koninklijke serres en haar unieke bloemenpracht.