Expo James Ensor. Inspired by Brussels belicht de studiejaren van Ensor

23 februari 2024 0 Door Deugenieten

Naar aanleiding van het feestjaar Ensor 2024 brengen de Koninklijke Bibliotheek van België (KBR) en de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België (KMSKB) hun collecties samen in de expo James Ensor. Inspired by Brussels.

2024 is het jaar waarin een gans jaar eerbetoon gebracht wordt aan de Belgische grootmeester James Ensor, 75 jaar na zijn dood. De Koninklijke Bibliotheek van België (KBR) en Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België (KMSKB) waren de eerste publieke instellingen die werk van James Ensor aankochten. Reeds in 1892 kocht het Prentenkabinet van KBR 25 etsen van de Oostendse meester. Drie jaar later verwierven de KMSKB een vroeg meesterwerk, De lampenist (1880). Met ruim 20 schilderijen, 30 tekeningen en 40 etsen brengt de tentoonstelling James Ensor. Inspired by Brussels een uitzonderlijk groot aantal originele werken van de excentrieke schilder samen.

Ensor en Brussel

James Ensor is onlosmakelijk verbonden met zijn geboortestad Oostende. Minder bekend is dat ook Brussel een cruciale rol speelde in zijn ontwikkeling als kunstenaar. De grootmeester bracht zijn vormende jaren namelijk in Brussel door. Na zijn opleiding keerde hij terug naar Oostende, maar Ensor zou zijn leven lang een bijzondere band hebben met de bruisende hoofdstad. De kunstenaars, intellectuelen en verzamelaars die hij er leerde kennen, hadden een grote impact op de ontwikkeling van zijn eigenzinnige beeldtaal.

James Ensor. Inspired by Brussels laat je kennismaken met de aantrekkingskracht die Brussel had op het werk en het leven van de jonge Ensor. Ruim 75 werken nemen je mee op reis naar de belangrijkste plaatsen en ontmoetingen die hem als kunstenaar en als mens hebben gevormd. De tentoonstelling belicht de meest productieve periode van de modernist: van zijn aankomst op de Koninklijke Academie in 1877 tot het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog in 1914.

Op de expo zijn nooit eerder tentoongestelde werken uit het omvangrijke oeuvre van de meester te bewonderen en ook minder bekende aspecten van zijn werk vallen er te ontdekken. De expo biedt onder meer een zeldzame gelegenheid om een groot aantal tekeningen van zijn hand te ontdekken. Omdat ze zeer kwetsbaar zijn worden ze zelden tentoongesteld. De expo biedt dan ook een unieke kans om het getekende werk van Ensor van dichtbij te aanschouwen.

Ensor deinsde er niet voor terug om het establishment te choqueren. Zo maakte hij een aantal tekeningen waar hij de spot dreef met het beleid van koning Leopold II en de heersende politieke situatie. In zijn ets Doctrinaire voeding bijvoorbeeld toont hij hoe koning Leopold II en andere machthebbers het volk voeden met hun uitwerpselen. Minder shoquerend maar al even maatschappijkritisch is de tekening België in de negentiende eeuw. De tekening toont koning Leopold II die als een onverschillige god neerkijkt op zijn onderdanen. Terwijl de burgers in de straten opkomen voor algemeen stemrecht, leerplicht en algemene dienstplicht, worden ze brutaal neergeslagen door een Belgische militie. De reactie van de vorst is verward: “Wat wilt u? Bent u niet tevreden? Een beetje geduld, geen geweld. Ik zie wel dat er iets is, maar ik weet niet waarom. Ik onderscheid het niet erg goed.” Het zijn opmerkelijke woorden die Ensor ontleende aan een 18de-eeuwse fabel, waarin ze worden uitgesproken door een niet al te snuggere kalkoen. Maar het leven neemt soms onverwachte wendingen en nadat Ensor in 1929 tot baron werd verheven zou hij er alles aan hebben gedaan om sommige van zijn etsen uit circulatie te halen.

Museum voor Moderne Kunst herleeft

Het is geen toeval dat de tentoonstelling plaatsvindt in de prachtige vertrekken van het Paleis van Karel van Lotharingen, dat vandaag deel uitmaakt van de Koninklijke Bibliotheek van België. Het 18de-eeuwse paleis was tijdens het leven van James Ensor immers het Museum voor Moderne Kunst. Ensor stelde er vanaf 1887 spraakmakende kunstwerken tentoon, samen met kunstkringen als Les XX en La Libre Esthétique. Het historische paleis was in de 19de eeuw immers dé trefplaats van een avant-garde die de kunstwereld op zijn grondvesten deed daveren.

James Ensor. Maestro

James Ensor is veel meer dan alleen maar de schilder van maskers en geraamten. Ensor was ook schrijver, muziekliefhebber en componist. Bozar brengt hulde aan de kunstenaar met een tentoonstelling die al zijn facetten in de verf zet in een bloemlezing van een 100-tal werken.

In James Ensor. Maestro ontdek je zijn gevarieerde oeuvre: olieverfschilderijen, werken op papier, prenten, manuscripten, foto’s en handgeschreven partituren. Er wordt bijzondere aandacht besteed aan zijn drukgrafiek en aan zijn muzikale composities waaronder La Gamme d’Amour.

Bij de expo James Ensor. Maestro hoort een gelijknamig boek van Xavier Tricot, een van de meest gereputeerde Ensorkenners ter wereld en directeur van het Ensorhuis in Oostende. Hij ging op zoek naar het theatrale in het werk van de schilder. De werken, waaronder ook het overbekende De intrede van Christus in Brussel in 1889 werden door de nieuwe invalshoek in een ander daglicht geplaatst. Andere werken werden nooit eerder getoond, maar kunnen nu dankzij de medewerking van een aantal belangrijke privéverzamelaars hun weg vinden naar een groter publiek. Benieuwd om de bijzondere werken van James Ensor in huis te halen? Je kan het boek James Ensor. Maestro hier online bestellen.

Ensorjaar in België

2024 staat helemaal in het teken van James Ensor en brengt een eerbetoon aan de Belgische grootmeester. In december 2023 startte het Ensorjaar in zijn geboortestad Oostende met een breed stadsfestival en de expo Rose, Rose, Rose, à mes yeux. James Ensor en het stilleven in België van 1830 tot 1930 in Mu.ZEE. In Brussel lopen vanaf februari de tentoonstellingen James Ensor. Inspired by Brusssels in KBR en James Ensor. Maestro in Bozar. In september 2024 neemt Antwerpen de fakkel over met vier verrassende expo’s.

James Ensor. Inspired by Brussels is nog tot 2 juni 2024 te bezoeken in KBR – Kunstberg 28, 1000 Brussel. Meer info en tickets via www.kbr.be.